آب ژاول که در فارسی به آن مایع سفید کننده و وایتکس نیز گفته می*شود، محلولی است که برای گندزدایی و بو زدایی به کار می*رود

کاربرد

آب ژاول را برای گندزدایی و بوزدایی به کار می*برند. از این ماده در صنعت به عنوان رنگ*زدا و سفیدکننده پارچه و خمیر کاغذ استفاده می*شود. در خانه*ها برای ضدعفونی کردن سبزی*ها و سفید کردن رخت*ها به هنگام رختشویی از آب ژاول استفاده می*کنند. این محلول با نام*های گوناگون در بازار به فروش می*رسد.

ویژگی*های شیمیایی

آب ژاول (مایع سفید کننده و وایتکس نیز گفته می*شود)محلولی است حاوی درصدی از هیپوکلریت سدیم (NaOCl) در آب.این نسبت بسته به مصارف مختلف، متفاوت است

آب ژاول ماده*ای سمی است. رنگ آن نزدیک به زرد و طعم و بوی آن تند است.خاصیت ضدعفونی کننده آب ژاول به دلیل تولید کلر آزاد می*باشد.چنانچه به اشتباه نوشیده شود باید فورا شیر نوشید.

فرایند تولید

آب ژاول را از دمیدن گاز کلر درمحلول سدیم هیدروکسید تهیه می*کنند. از جمله آزمایش*هایی که روی آب ژاول انجام می*شود تعیین مقدار کلر آزاد وتعیین مقدار NaOHاست.

آب ژاول محلولی ناپایدار است ودر اثر حرارت و نور به تدریج خاصیت خود را از دست می*دهد.
تولید به روش تزریق گاز کلر

Cl_۲ + NaOH —-> NaClO + NaCl + H_۲O

همانطور که از واکنش بالا پیداست، چنانچه گاز کلر را در محلول سود سوزآور وارد کنید، آب ژاول تولید می*شود. تمامی مخازن و لوله*های داخل آن که برای تولید مایع سفید کننده بکار می*روند باید از جنس PVC باشند، زیرا گاز کلر در مجاورت با رطوبت با هر فلزی ترکیب می*شود.و باعث خوردگی آن می*شود.
در داخل مخزن سود را میریزند و از پایین گاز کلر را وارد می*کنند. میل ترکیبی گاز کلر با سود بسیار زیاد است، به همین دلیل گاز کلر در خلال زمانی که از ته مخزن به سطح مخزن می*رسد، جذب می*شود.
در اینجاست که هرچه خروجی گاز کلر از سطح مخزن کمتر باشد نشاندهنده این است که واکنش دارد به خوبی صورت می*گیرد.
آنچه در رابطه با تهیه آب ژاول به روش فوق اهمیت دارد، دقت در کنترل، به هنگام تولید آن است زیرا چنانچه تزریق کلر قبل از خاتمه عمل متوقف نشود، واکنش برعکس شده و بسرعت دما بالا می*رود و محصول از بین می*رود. حسگری که اوپراتور واحد تولید آب ژاول را در قطع به موقع تزریق گاز کلر یاری می*دهد ORP نام دارد و بر اساس اکسایش /کاهش کار می*کند.
اگر pH به حدود ۱۲/۲ تا ۱۲ برسد واکنش پایان یافته*است. از آنجائیکه هرچه محیط سردتر باشد واکنش نیز بهتر صورت می*گیرد بایستی دقت شود تا دما از ۴۲ درجه سانتیگراد بالاتر نرود. در یک تولید نرمال، گاز کلر از حدود ۲۰ درجه شروع شده و در دمای ۴۲ درجه پایان می*گیرد.
تاریخچه

این محلول را برتوله، کشف کرد و چون نخست در محله ژاول پاریس تولید می*شد، به آب ژاول معروف شد.

تولید در ایران

از آنجا که در ایران این محصول با نام تجاری وایتکس عرضه شده بیشتر با این نام شناخته می*شود. اگرچه سایر شرکت*های سازنده آب ژاول از عبارت مایع سفید کننده استفاده می*کنند. از جمله شرکت های تولید کننده عمده آب ژاول در ایران می*توان به پتروشیمی شیراز و پتروشیمی بندر امام و پتروشیمی اروند اشاره کرد.^{[نیازمند منبع]} برای اولین بار این ماده توسط رضا عطارچی تهرانی در ایران با نام وایتکس تولید شد و با این نام به فروش رفت. وی شرکتی تحت عنوان شرکت شیمیایی شمین واقع در علی آباد طپانچه از توابع اسلامشهر احداث کرد و با چند نفر کارگر ساده در حوض*های ابتدایی داخل کارخانه این ماده را به بازار عرضه کردند. مهندس عطارچی در خاطراتش می*گوید که در امریکا بودند و برای شستشوی لباسهای خود به خشکشویی مراجعه کردند و دیدند یک خانم محلولی را در داخل یک ماشین ریخت و رفت و سپس وی به سراغ آن محلول میرود و میبیند که هیپو کلریت سدیم میباشد و از همانجا جرقه تولید این ماده در ایران به ذهن وی میخورد در مورد چرایی نام گذاری این ماده میگوید که اسامی مختلفی در ذهن وی بوده اما با ترکیت دو کلمه وایت و تکس (مخفف تکستایل) به این کلمه رسیدند این شرکت هنوز در ایران فعال است و با همین برند مشغول فعالیت است و محصولات خود را به تمامی شوینده*های دیگر نیز با همین برند تعمیم داده است.

افزودن آب ژاول به شیر در ایران

مدیر عامل یکی از شرکت های معتبر صنایع لبنی افزودن «وایتکس» به شیر را در برخی واحدهای تولیدی تایید کرد. وایتکس، یا آب ژاول، مایع ضدعفونی کننده بسیار قوی است. خبرگزاری ایسنا از قول یک کارشناس سازمان ملی استاندارد افزوده است که اضافه کردن وایتکس به شیردر واحدهای سنتی تولید شیرخام صورت می گیرد نه در واحدهای تولید صنعتی. ظاهرا این کار برای ماندگاری و جلوگیری از فاسد شدن شیر انجام می گیرد اما برای سلامتی مصرف کننده بسیار مضر است. به گزارش ایسنا، افزودن وایتکس به شیر، موضوع چندان تازه*ای در افکار عمومی نبوده و پیش از این بارها به صورت شایعه در رسانه*ها مطرح شده بود

احتیاط در استفاده از آب ژاول

• آب ژاول ، باعث از بین رفتن پشم می*شود، برای همین باید از آن برای پارچه*های پشمی و نیز ابریشمی و چرم استفاده کرد.
• خیساندن زیاد پارچه*ها در آب ژاول سبب ضعیف شدن الیاف آنها می*شود.
• آب ژاول ، سبب خوردگی فلزات و وسایل فلزی می*شود.
• آب ژاول ، ماده ای بسیار سمی است و نباید آن را در محیطهای بسته بکار برد و از بکار بردن آن به همراه جوهر نمک و موادی مثل آن نیز باید جدا خودداری کرد (یعنی همیشه آن را به تنهایی و بدون مخلوط با پاک کننده*های دیگراستفاده کنید). زیرا این دو با هم ، گاز بسیار سمی و کشنده کلر را تشکیل می*دهند.
• ماده موثر آب ژاول (سدیم هیپوکلریت) ، پوست ، چشم و ریه*ها را تحریک می*کند و به آنها آسیب می*رساند، لذا از تماس مستقیم آن با دست باید پرهیز کرد و از ورود ناگهانی آن به چشم باید جلوگیری نمود.